Günümüzde giderek artan oranda yapılan, yardımcı üreme tekniğidir( tüp bebek ). İşlemin kendi içerisinde önemli basamakları vardır.

Genel olarak basamaklar her hasta için benzer olsa da aslında her hasta için özel bir tedavi planı yapılmaktadır. Şimdi sırası ile basamakları inceleyelim;

1- Ön görüşme ve planlama

Tüp Bebek Ön görüşme neleri kapsar?

Bebek sahibi olmak isteyen anne ve baba adaylarının, tedavi öncesi değerlendirilmesini kapsar.

• Bu görüşmenizde anne ve baba adayının daha önceki tedavileri varsa ameliyatları, rahim filmi ve diğer kan hormon testleri gözden geçirir.

• Tüp bebek öncesi eksik olan veya gereken test ve işlemler aileye anlatılır.

• Sonuçta tüp bebek tedavisi kişiye özel olduğu için, tüm bu sonuçlar gözden geçirildikten sonra tedavi aşamasına geçilir.

• Ön görüşme randevusuna gelirken elinizde bulunan tüm test ve ameliyat sonuçlarınızı yanınızda getirmenizi öneririz.

Ayrıntılı bilgi ve randevu almak için lütfen iletişime geçiniz.

2- Adetli iken muayene ve testler

Kadın adet döneminin en önemli günleri adetin ilk günleridir. Adet yani kanama başladıktan sonra 3. Günde yapılan muayene bu günlerin en önemlisidir.

Adetin 3. Günü yapılan kan hormon testleri ve pelvik ultrasonografik inceleme aşağıdaki test ve incelemeleri içerir;

• FSH(folikül sitimüle edici hormon): Yumurtaları büyülten hormondur. Anormal düşüklüğü veya kan düzeyinin yükseliği olumsuzluk göstergesidir.

• LH(Luteinize edici hormon): Yumurtanın çatlamasını sağlayan hormon.

• Estradiol ( E2) : Kadının en önemli hormonu, yumurtanın büyüdükçe ürettiği hormondur. 3 gün seviyesi yumurtalıklar hakkında bilgi verir.

• Prolaktin: Süt hormonu olarak bilinir, ancak kadın adet döngüsünün her evresine etki eder. Yüksekliği durumunda adeti bozabilir.

• TSH: Tiroid bezi uyarıcı hormon ( tiroid bezinin düzgün çalışması için gerekli olan hormon ), aşırı yükselmesi durumunda yumurtlamayı bozabilir.

• AMH (Anti-müllerian Hormon): Kadında AMH seviyesi adetin 3. Günü ölçülmek zorunda değildir. Herhangi bir gün ölçülebilir. Ancak hastanın kanının bir seferde alınması amacı ile 3. Günde AMH seviyeside ölçülebilir. AMH seviyesi ölçümü laboratuvardan laboratuvara değişir. Ek olarak  hastanın yaşına bağlı olarak değerlendirilmelidir.

AMH < 0.5 ng/mL Düşük yumurtalık rezervini gösterir, tüp bebek şoklusunda ortalama 3 yumurta ve daha az oranda yumurta geleceğini gösterir.

AMH < 1.0 ng/mL sınırlı sayıda yumurta geleceğini gösterir.

AMH >1.0 ng/mL <3.5 ng/mL arası, güzel cevap veren hasta grubudur.

AMH >3.5 ng/mL Tüp bebek şoklusunda aşırı cevap verebileceğini düşündürür. OHSS denilen yumurtaların aşırı gelişmesine yatkın hasta ile karşı karşıya olduğumuzu gösterir. Sıklıkla polikistik over sendromu olan bireylerde bu değerler ile karşılaşılır.

• Vajinal Ultrason incelemesi: Bu muayene ile adet döngüsü içerisinde o ay yumurta büyüme döngüsüne giren yumurtalar sayılır. Bu yumurtalara Antral Folikül denir. Boyut olarak 2-10 mm arası foliküller antral folikül olarak değerlendirilir.

Adetin 3. Günü 1-3 yumurta varsa ( oligofolikül):  Çok düşük over rezervini gösterir, ortalama 7 yıl içerisinde menopoza girme olasılığı yüksektir.

Adetin 3. Günü 4-24 arası yumurta varsa( normofolikül): Ortalama sayıdır. Normal adet döngüsü yaşayan kadını ifade ederi.

Adetin 3. Günü 25 ve daha fazla yumurta varsa( multifolikül): Aşırı çok santral yumurta olması polikistik over sendromunun habercisidir.

0-4 yumurta olması durgunda tüp bebekte ne olacak: Çok düşük gebelik şansı ve çok az sayıda yumurta büyüyen hasta

5-8 yumurta olması durumunda tüp bebekte ne olacak: Düşük gebelik şansı ve az sayıda yumurta büyüyen hasta

9-19 yumurta olması durumunda tüp bebekte ne olacak: Normal yumurta ve gebelik şansı yüksek hasta

20 yumurta ve üstü olması durumunda tüp bebekte ne olacak: Aşırıcı cevap verme ve OHSS olma riski aşırı yüksek hasta

3- Hormon ilaçları başlanması ve sık kontroller

Hastanın bir bütün olarak değerlendirilmesi sonrası hastaya uygun tedavi protokolü ayarlanır ve yumurta büyültme tedavisine başlanır.

Bu tedavi süresince bazen günlük bazen 2 günde bir olmak üzere sık yumurta takibi ve hormon ölçümleri yapılır. Bu muayenelerde hastanın yumurtalarının vereceği cevaba ve kan hormon seviyelerine göre verilen ilaç dozu ayarlanır.

Bu süreçte hasta ile bire bir ilgilenen hekimin bakması, yumurta toplama işlemini yapacak olan doktorun, yumurta büyültme sırasında takibi yapması son derece önemlidir.

4- Yumurta toplama günü belirlenmesi

Tüp bebek tedavisi süresince yapılan sık ultrason ve kan hormon ölçümleri ile yumurta toplama günü belirlenir. Yumurta toplama günü ve saatinin belirlenmesinde esas olan hastanın yumurtalarının verilen hormon ilaçlarına verdiği cevap ile karar verilir.

5- Yumurta toplama günü

Yumurta toplama, anestezi altında yapılan bir işlemdir. Anestezi nedeni ile hastanın en az 6 saat aç ve susuz olmasını istemekteyiz. Sonrasında anestezi altında bir iğne yardımı ile hastanın yumurtaları toplanır.

Toplanan yumurtalar Embriyolog eşliğinde laboratuvar ortamında saklanır. Yumurta sayısının ortalama 10-16 arası olması aile için son derece güzel haberdir.

Yumurta sarısı azaldıkça başarı düşmekte, yumurta sayısı artıkçada aşırı yumurta büyümesine neden olunabilir. Bazen ise hiç yumurta çıkmayabilmektedir. 

Baba adayı, sadece yumurta toplama günü hastaneye gelmektedir. Normal yolla sperm verebilen erkek varlığında örnek hemen orada alınır. Normal ejekülatta sperm anormalliği olan baba adayında ise TESE işlemi ile sperm bulunmaya çalışılır.

Sonrasında ya IVF ya da ICSI  ( intrastoplazmik sperm injeksiyon ) mikroinjeksiyon denilen işlem ile döllenme işlemi sağlanır.

Sonrasında 16-18 saatlerde döllenme olup olmadığına bakılır ve hastaya haber verilir. Döllenme sonrası gün gün bölünme  şekli ve hızı takip edilir, 5. Gün blastokist aşamasında transfer işlemi gerçekleştirilir.

Bazen 3. Günde de transfer işlemi yapılabilir. Ya da embriyolar sonraki bir dönem için dondurulur.

6- Embriyonun anne rahmine verilmesi

Embriyo transfer işlemi günümüzde taze veya donmuş embriyo transferi şeklinde yapılabilir. Klinik sonuçları arasında bir fark yoktur. Hastaya göre karar verilir.

Genetik inceleme yapılacak ise örnekler alınır ve embriyolar dondurulur.  Bu işlemleriden hangisinin yapılacağı hastaya ve hekime göre karar verilir.

Transfer yapılacak hastada adet tarihinin ortalama 15-20. Günlerinde uygun rahim ve hormon değerleri varlığında transfer yapılmaya karar verilebilir.

Embriyo transfer günü, ve saati size bildirilir ve bu saatten en az 30 dakika önce laboratuvarda olmanız istenir. Transfer işleminde anne adayının idrar torbasının dolu olması istenir. İdrar torbasının dolu olması, transfer işlemini kolaylaştırır.

Transfer işlemi sonrası ortala 30 dakika hastanede istirahat edilir. Sonrasında ev veya uygun ortamda dinlenilmesi istenir. Transfer işlemi sonrası cinsel ilişkiden kaçınılır ve aşırı egzersiz ve stres istenilmez. Hastaya verilen ilaçların düzgün kullanımı istenir. 

7- Gebelik testi

Normalde gebelik testi transferden sonraki 12. Günde yapılır. Kande gebelik testi yani HCG hormonu pozitif olması gebelik işaretidir. Ancak takip devam etmelidir. Dış gebelik riski ve düşük riski bulunmaktadır. Bu aşamadan sonra takip hastaya göre yapılır.

8- Embriyo dondurma

Günümüzde embriyo dondurma işlemine farklı nedenlerle ihtiyaç duyulmaktadır. Bunlar;

• Taze transfer yapıldı ve ek olarak iyi kalitede embriyo var ise onlar dondurulur

• Embriyo çok iyi kalite ancak rahim duvarı veya hormon düzeleri ( progesteron ) uygun değil ise dondurulur

• Tek iyi embriyo var ve hasta yaşı 35 üstü, şansı artırmak için bir sonrakine kadar dondurma işlemi yapılabilir

• Tekrarlayan düşükleri olan veya tüp bebek başarısızlığı olan hastalarda genetik inceleme amacı ile embriyo dondurma işlemi yapılabilir

• Rahim dinlendirme ve sonrasıda transfer için dondurulma işlemi yapılabilir

9- Genetik tarama amaçlı inceleme

Bazı anne ve baba adaylarında oluşan embriyo kromozom bozukluğu nedeni ile başarısızlıklar olabilmektedir. Bu ailelerde olası kromozom anomalilerini taramak amacı ile NGS PGD kısaltma  isimleri ile söylenen genetik taramalar yapılabilmektedir.

Bu taramalar genel trizomi ve kromozom anomalisini içerebileceği gibi özel mutasyonlarıda içerebilir. Burada karar anne baba adayının taşıdığı mutasyon veya hastalığa  göre verilir.

Genetik tarama amacı ile biyopsi yapılan embriyolar dondurulur ve test sonuçlandıktan sonra transfer işlemi gerçekleştirilir.

10- Saklama amaçlı yumurta toplama ve dondurma

Günümüz dünyasında giderek artan oranda kadın yumurtasını toplatmakta ve dondurarak saklatmaktadır. Tamamen tıbbi nedenlerleolabileceği gibi sosyal nedenlerlede yumurta toplama ve dondurma işlemi yapılabilir.

Tıbbi olarak erken menopoz hikayesi, kanser hikayesi veya overe zarar verebilecek bir işlem öncesi yumurta toplama ve saklama önerilir.

Bu işlem normal vajinal yola olabileceği gibi, bakire (Virjin) hastada karından da yapılabilir.

İşlem öncesi hasta tıpkı tüp bebek protokolü ile yumurta büyütme tedavisini alır. Sonrasında yumurtalar toplanır ve dondurulur.

Yumurta toplama sonrası sorulan en sık soru bu yumurtaların ne zamana kadar durabileceği veya çözülünce normal yumurta gibi işlem görüp görmeyeceğidir. Günümüz bilgileri ile yıllarca saklanabileceğini biliyoruz. Çözülme sonrası ise taze yumurta ile benzer başarıya sahip olduğu biliniyor.